Gıda ve Tarım Sektöründe E-İrsaliye Zorunluluğu

Dijital dönüşüm süreci, tarım ve gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmeler için artık kaçınılmaz bir gelişim aşaması haline gelmiştir. E-irsaliye zorunluluğunun Türkiye’deki gıda ve tarım işletmelerine getirilmesi, bu sektörün geleceği ve sürdürülebilirliği açısından stratejik bir adımdır. Geleneksel kağıt belgelerin yerini alan entegre dijital sistemler, yasal gerekliliklere uyumun ötesinde, tarımsal ürünlerin tarladan sofraya kadar olan yolculuğunda tam izlenebilirlik ve güvenilirlik sağlayarak gıda güvencesini önemli ölçüde güçlendirmektedir.

Gıda ve Tarım Sektöründe Hangi Firmalar E-İrsaliyeye Geçmek Zorunda?

E-İrsaliye, sevk irsaliyelerinin elektronik ortamda düzenlenmesini, iletilmesini ve saklanmasını sağlayan dijital bir belgedir. Gıda ve tarım sektöründe e-irsaliye zorunluluğu, standart ciro kriterlerinin yanında, sektöre özgü düzenlemelerle de belirlenmiştir. 2025 yılı itibarıyla bu zorunluluk kapsamına giren işletmeler, belirli kriterlere göre ayrıştırılmıştır.

Gübre Takip Sistemi’ne (GTS) Kayıtlı Firmalar

Tarım Bakanlığının kontrol ve izlenebilirlik amacıyla yürüttüğü Gübre Takip Sistemi’ne (GTS) kayıtlı tüm işletmeler için e-irsaliye uygulaması, belirli bir takvime değil, firmaların sisteme kayıt tarihine bağlı olarak başlar. Bu doğrultuda, GTS’ye kayıtlı firmalar, kayıt tarihini izleyen dördüncü ayın başından itibaren e-irsaliye düzenlemekle yükümlüdür. Bu geçiş, cirodan bağımsızdır ve şu firmaları kapsar:

• Gübre üretim tesisleri
• Gübre ithalatçıları
• Toptan gübre satışı yapan bayiler
• Zirai ilaç ve gübre karışımı üreten firmalar

Bu firmalar, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın özel bilgilendirme sürecine tabidir ve geçişlerini, belirlenen teknik gereklilikler doğrultusunda tamamlamakla yükümlüdür.

Sebze ve Meyve Ticareti Yapan Tüccar ve Komisyoncular

Hal Kayıt Sistemi’ne (HKS) kayıtlı sebze-meyve ticaret işletmeleri için e-irsaliye zorunluluğu, kayıt tarihlerine göre belirlenir. Bu işletmeler, HKS’ye kayıt olduktan sonraki üç ayı takiben, dördüncü ayın başlangıcından itibaren e-irsaliye sistemini kullanmak zorundadır. Bu özelleştirilmiş geçiş takvimi, firmalara gerekli teknik ve operasyonel hazırlıkları tamamlamaları için yeterli süre tanımaktadır. Bu grup;

• Toptancı halleri içinde faaliyet gösteren komisyoncuları,
• Sebze-meyve ihracatı yapan firmaları,
• Yerel pazarlarda faaliyet gösteren büyük tüccarları ve
• Ürün satış hacmi yüksek olan tarım kooperatiflerini kapsar.

E-İrsaliye Geçişinin Gıda ve Tarım Sektörüne Getirdiği Avantajlar

Gıda ve tarım sektöründe e-irsaliye zorunluluğu, tarımsal işletmelere önemli faydalar sağlamaktadır. Tarımda sevk irsaliyesi kullanımının dijitalleşmesi, tedarik zincirindeki tüm aktörlere gerçek zamanlı bilgi akışı sağlamaktadır. Bu sayede hem gıda firmaları için e-irsaliye süreçleri hızlanmakta, hem de ürün güvenliği artmaktadır.

Hatalı Sevk ve Kayıp Belgelerin Önlenmesi

Tarım ürünlerinin sevkiyatında, özellikle olumsuz hava koşulları ve sevkiyat esnasındaki zorluklar nedeniyle belge kayıpları sıklıkla yaşanmaktadır. E-irsaliye sistemi:

• Belgelerin dijital ortamda güvenli şekilde saklanmasını sağlar.
• Taşıma sırasında belge bozulması veya kaybolması riskini ortadan kaldırır.
• Manipülasyon ihtimalini sıfıra indirir.
• Tarım ürünlerinin izlenebilirliğini artırır.

Mevzuata Uyum Sürecinin Kolaylaşması

Tarım ve gıda sektöründeki işletmeler için mevzuata uyum, karmaşık bir süreçtir. E-irsaliye kullanımı ile:

• Belgelerin yasal uyumluluğunu otomatik olarak sağlar.
• Denetim süreçlerinde kolaylık sağlar.
• Belge saklama yükümlülüklerini basitleştirir.
• İşletme içi kontrol mekanizmalarını geliştirir.

Anlık Takiple Depo ve Stok Yönetiminin İyileştirilmesi

Tarımsal ürünlerin çabuk bozulabilir niteliği, stok ve depo yönetimini kritik hale getirmektedir. E-İrsaliye geçişi sayesinde:

• Sevkiyatlar gerçek zamanlı izlenebilir.
• Depo giriş-çıkışları anlık olarak takip edilebilir.
• Stok devir hızı optimize edilebilir.
• Ürün gruplarına göre sevkiyat analizleri yapılabilir.

Gıda ve Tarım Sektörü E-İrsaliye Sistemine Nasıl Başvuru Yapılır?

Tarım ve gıda işletmeleri, e-irsaliye sistemine entegrasyonlarını üç farklı metotla gerçekleştirebilmektedir:

Gıda ve tarım sektöründe e-irsaliye zorunluluğu kapsamında olan işletmeler, büyüklüklerine ve işlem hacimlerine göre en uygun yöntemi seçmelidir. DİA Yazılım gibi sektöre özel çözümler sunan entegratörler, tarım ve gıda işletmelerinin ihtiyaçlarına özel çözümler sunmaktadır.

E-İrsaliye geçiş şartları doğrultusunda, başvuru sürecinde dikkat edilmesi gereken adımlar:

1. Mali mühür veya e-imza temini
2. Başvuru formunun doldurulması
3. Test süreçlerinin tamamlanması
4. Geçiş tarihinin belirlenmesi
5. Personel eğitimlerinin planlanması

İşletmelerin e-irsaliye geçişi 2025 son tarihinden önce hazırlıklarını tamamlamaları gerekmektedir. Bu süre içerisinde gerekli altyapı çalışmalarının ve personel eğitimlerinin tamamlanması önem taşımaktadır.

Gıda ve Tarım Sektöründe Hatalı E-İrsaliye İşlemleri ve Cezai Yaptırımlar

Gıda ve tarım sektöründe e-irsaliye zorunluluğuna uyulmaması veya hatalı uygulamalar, ciddi yaptırımlarla karşılaşılmasına neden olabilir. Her bir belge için 14.000 TL özel usulsüzlük cezası uygulanır. Aynı tür belgeler için yıllık toplam ceza limiti 14.000.000 TL ile sınırlıdır. Bu tutarlar her yıl güncellenmektedir.

E-İrsaliye düzenlenirken, tarımsal ürünlerin özelliklerine göre şu bilgilerin eksiksiz yer alması gerekmektedir:

• Ürünün tam tanımı ve sınıfı
• Sevk edilen miktar ve ölçü birimi
• Sevkiyat tarihi ve saati
• Taşıyıcı bilgileri
• Varsa parti ve seri numaraları
• Gıda ürünlerinde üretim ve son kullanma tarihleri

Bu bilgilerdeki eksiklikler, belge bazında idari para cezasına yol açabilir. E-irsaliye düzenlemelerinde bu ayrıntılara dikkat edilmesi, hem mevzuat uyumu hem de ürünlerin izlenebilirliği açısından büyük önem taşımaktadır.

E-İrsaliye ve Diğer E-Belge Türleri Arasındaki Farklar

Gıda ve tarım sektöründe e-irsaliye zorunluluğunun yanında, e-fatura, e-arşiv fatura ve e-müstahsil makbuzu gibi diğer e-belge türleri de kullanılmaktadır:

• E-Fatura: Mali değer içeren, alıcı ve satıcı arasındaki ticari işlemi belgeleyen elektronik belgedir.
• E-Müstahsil Makbuzu: Çiftçilerden alınan tarımsal ürünler için düzenlenen belgedir.
• E-Arşiv Fatura: GİB sistemine kayıtlı olmayan müşterilere kesilen elektronik faturadır.

Tarım işletmeleri, bu belgelerin kullanım alanlarını doğru şekilde kavrayarak dijital dönüşüm süreçlerini başarıyla yönetebilirler.

Gıda ve Tarım Sektöründe E-İrsaliye Zorunluluğu ile İlgili Sık Sorulan Sorular

E-İrsaliye zorunluluğu kapsamına giren bir tarım işletmesi için geçiş süreci ne kadar sürer?

Ortalama bir tarım işletmesi için e-irsaliye geçiş süreci, başvurudan aktif kullanıma kadar 2-4 hafta sürmektedir. Bu süre, işletmenin mevcut yazılım altyapısı ve personel hazırlığına göre değişebilir. Gıda ve tarım sektöründe e-irsaliye zorunluluğuna zamanında uyum sağlamak için, geçiş sürecinin en az iki ay öncesinden başlatılması önerilmektedir.

Organik tarım yapan küçük ölçekli çiftçiler de e-irsaliye kullanmak zorunda mıdır?

Organik tarım yapan üreticiler, diğer işletmeler gibi brüt satış hasılatları 10 milyon TL’yi aştığında e-irsaliye düzenlemekle yükümlüdür. Ancak Tarım ve Orman Bakanlığı’nın özel denetim ve izlenebilirlik kriterleri kapsamında ek düzenlemelere tabi olabilirler. Gıda ve tarım sektöründe e-irsaliye zorunluluğu, organik tarım sertifikası olan işletmeler için farklı bir uygulama takvimi içerebilir.

Tarım kooperatifleri için e-irsaliye zorunluluğu ne zaman başlayacak?

2025 yılı itibarıyla ciro kriterine dayalı e-irsaliye zorunluluğu başlarken, GTS ve HKS kapsamındaki işletmeler için geçiş tarihi, kayıt tarihini izleyen dördüncü ayın başından itibaren başlamaktadır. Tarım kooperatifleri, 2024 yılı brüt satış hasılatları 10 milyon TL’yi aşması durumunda 1 Temmuz 2025 itibarıyla geçmekle yükümlüdür.

Önceki yazımıza https://www.eirsaliyezorunlulugu.com/e-imza-nasil-yenilenir/ linkinden ulaşabilirsiniz.